ذکر یونسیه

آیا گفتن ذکر یونسیه نیازمند به تجویز و توصیه استاد است بطوری که زیاد گفتن آن دارای اثرات نامطلوبی بر زندگی انسان دارد؟ یا هر کس به هر تعداد که بخواهد -ولو زیاد- می‌تواند آن را بگوید؟

پاسخ:
ذکر یونسیه عبارت است از: «لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین» که با مضمون توحیدی در فقره اول آغاز و با واگویه‌ی یک انسان در اخلاق بندگی پایان می‌یابد.

پس اصل ذکر را نمی‌توان به لحاظ محتوا داخل در خطوط قرمز دانست یا آنرا مفید برای افراد خاص یا شرایط خاصی دانست یا حتی نمی‌توان آن را مضر به حال افرادی خاص در شرایطی خاص دانست؛ بخصوص آنکه، برگرفته از آیه ۸۷ از سوره انبیاء است.

آیت الله مظاهری پیرامون این ذکر می‌نویسد:
«بزرگان و اساتید اخلاق، ذکر یونسیه‏ را بسیار مؤثر مى‏دانند و سفارش اکید بر آن دارند. سالک باید اگر مى‏تواند در سجده و اگر نمى‏تواند در تعقیب نمازهاى یومیه و هنگام راه رفتن و خوابیدن و استراحت کردن، ذکر یونسیّه‏ را بر زبان جارى کند، زیرا این ذکر موجب رهایى یونس گردید و خواندن این ذکر براى رفع مشکلات و جذب نظر لطف خداوند نیز مؤثّر است. موقعى که حضرت‏ یونس (ع) در امتحان الهى سر فراز و موفّق نشد و در شکم ماهى زندانى شد، مرتّباً ذکر شریف‏ "لا إله إلا أنتَ سُبحانَکَ إنّی کُنتُ مِنَ الظّالِمینَ‏" را تکرار کرد تا اینکه خداوند رحمان و رحیم او را نجات بخشید. (فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ)[1]
خداوند متعال در جائى دیگر اشاره مى‏فرماید که:
(فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ، لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلى‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ)[2]
پس اگر نه این بود که او (در شکم ماهى) از تسبیح‏گویان بود، حتما تا روزى که (مردم) برانگیخته مى‏شوند در شکم آن ماهى مى‏ماند.
لذا از طرف علماى علم اخلاق تاکید شده که این ذکر شریف را بسیار بخوانید. در هر حالى که هستید، در سجده، در حالت نشسته، اگر در نماز نشد بعد نماز و یا حتّى در هنگام راه رفتن و نظایر آن».[3]

ولی از آنجا که عنصر «مداومت» و «کثرت» در تأثیر حداکثری برخی اذکار (اغلب اذکار) دخیل است؛ می‌توان گفت اظهارنظرهای تخصصی از سوی مراجع با تجربه و ذی‌صلاح، مغتنم و مفید فایده خواهد بود.

همانطور که یک کارشناسِ ساختمان می‌تواند در مورد فرو رفتن یک میخ به دیوارِ‌ ساختمان، اینگونه اظهارنظر کند که این میخ با کمتر از پنج ضربه به دیوار فرو نخواهد رفت؛ می‌توان از یک استاد سیر و سلوک نیز این انتظار را داشت که در خصوص تأثیر حداکثری برخی اذکار، شرط تعداد خاصی از ذکر را توصیه کند –مثلا بگوید برای اثربخشی بیشتر، کمتر از ۱۰۰ مرتبه در روز گفته نشود-.

زیرا، برخی افراد که از آمادگی روحی بالاتری برخوردارند با گامهایی اندک، منقلب و متحول می‌گردند ولی برخی که از آمادگی روحی چندانی برخوردار نیستند، برای بازیابی حیات معنوی خویش، لازم است آنقدر مدام بر کوبه دل بکوبند تا بالاخره فطرت توحیدی بر چارچوب جانشان ظاهر شود تا به مدد آن، به سیر و سلوک روحی ادامه دهند.

چنانچه مرحوم میرزاجواد آقا ملکی تبریزی می‌گوید:
«استاد من علاقه‏مندانش را به این سجده سفارش مى‏کرد و هرکس که انجام مى‏داد تأثیرش را مشاهده مى‏کرد، مخصوصا کسانى که این سجده را بیشتر طول مى‏دادند. بعض آنها هزار مرتبه ذکر مذکور را در سجده تکرار مى‏کردند و بعضى کمتر و بعضى بیشتر و شنیدم که بعض آنها این ذکر را سه هزار مرتبه‏ در سجده‏ تکرار مى‏کردند».[4]

استاد سیر و سلوک حق دارد با توجه به وضعیت و موقعیت شاگرد خویش دستورالعمل‌هایی در مورد تعداد اذکار و چگونگی آن تجویز کند. ولی آنچه حائز اهمیت است، داشتن تسلط و تخصص کافی برای این گونه اظهار نظرهاست. بنابراین، نمی‌توان به محض مواجهه با اشخاصی که مدعیِ داشتن صلاحیت برای صدور اینگونه دستورالعمل‌های سلوکی هستند، تن به تجویزات آنان داد.

حال اگر به علل مختلف –ولو عدم اطمینان به صلاحیت استاد- دست‌رسی به فرد صالح و لایق و مراجعه به او برای اخذ دستورالعملهای سلوکی میسر نبود نمی‌توان باور داشت که زیاد گفتن ذکری مانند ذکر یونسیه، به دلیل داشتنِ عوارض منفی، خط قرمز اذکار باشد؛ زیرا،

اولاً، همانطور که گفته شد ذکر یونسیه، به لحاظ محتوا، منطقه ممنوعه‌ی اذکار تلقی نمی‌شود؛

ثانیاً، ذکر یونسیه مصداق «ذکر» است و مشمول قاعده کلی «اذکروا الله ذکرا کثیرا»[5] می‌شود؛

ثالثاً، اگر قرار باشد زیاد گفتن برخی اذکار قرآنی نظیر ذکر یونسیه، موجب عوارض منفی باشند، لازم است از سوی متولیان و مفسران واقعی قرآن –یعنی اهلبیت‌علیهم السلام- گوشزد شود و حال آن که چنین ممنوعیتی از سوی آنان شنیده نشده است؛

بعلاوه، با تصویر چنین فضای امنیتی، این گمان به اذهان خطور خواهد کرد که گفتن الفاظ مباح و معمولی –مانند اشعار- خیلی بی‌دردسرتر از گفتن ذکر یونسیه خواهد بود در حالی که با منطق قرآن سازگار نیست.

نتیجه:
نمی‌توان باور داشت که گفتن ذکر یونسیه در برخی اوقات یا برای برخی افراد و یا به تعداد زیاد یا کم، دارای اثرات روحی منفی باشد.

ذکر و یاد خداوند متعال

ذکر و یاد خداوند متعال